Zabytki i miejsca pamięci
wtorek, 27 maja 2014 09:10
Zawada – Kościół pw. św. Marcina Biskupa - drewniany gotycki kościół konstrukcji zrębowej z wieżą konstrukcji słupowej. Zbudowany w XV wieku, kilkakrotnie przerabiany w okresie późniejszym. Ostatnio odnowiony w 1900 oraz 1968 roku. Należy do Szlaku Architektury Drewnianej.
Poręba Radlna – Murowany kościół neogotycki- wzniesiony w latach 1904 – 05 z fundacji Eustachego i Konstancji Sanguszków, jako wotum za urodziny ich syna Romana. Autorem projektu był Jan Sas-Zubrzycki. Konsekracji kościoła dokonał bp Leon Wałęga w 1906 roku. Piękna neogotycka i neoromańska architektura. Kościół jest murowany z cegły, z użyciem kamienia do detali architektonicznych.
Zbylitowska Góra – Murowany kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego - wzniesiony w 1464 roku na miejscu starszej drewnianej świątyni, jako fundacja Mikołaja Zbylitowskiego. Do dnia dzisiejszego w pierwotnym stanie zachowały się tylko mury prezbiterium kaplicy i zakrystii. Wewnątrz znajduje się polichromia zaprojektowana przez Jerzego Nowosielskiego. Ołtarz główny projektował W. Pieńkowski, ołtarze boczne prof. J. Dudkiewicz.
Wola Rzędzińska – świątynia p.w. matki Bożej Nieustającej Pomocy - wznoszona od 1911, ukończona w 1934 roku. Wybudowana wg projektu architekta Augustyna Tarkowskiego. Kościół zostałuszkodzony w wyniku działań wojennych podczas II wojny światowej, w 1939 i 1945 roku. Usuwanie zniszczeń trwało do 1950 roku. Jest to neogotycki, jednonawowy, orientowany kościół z trójbocznie zamkniętym prezbiterium i bocznymi kaplicami w formie transeptu. Wnętrze kościoła posiada neogotyckie wyposażenie. Kościół posiada znakomitą akustykę, znajdują się w nim 33 – głosowe organy.
Zbylitowska Góra – Dwór Żabów – położony w pięknym parku dworskim o charakterze krajobrazowym, utworzonym w pierwszej połowie XIX wieku, na miejscu dawnego założenia ogrodowego o powierzchni ok. 5 ha. Po jego południowej stronie znajduje się Dwór Żabów. wzniesiony w ok. 1840 roku przez Moszczeńskich, podobno na miejscu ariańskiego zboru Zbylitowskich z XVII wieku. Klasyczno – elektyczny, murowany, parterowy, dwutraktowy z sześciofilarowym portykiem wgłębnym od frontu, zwieńczony jest przełamanym naczółkiem z kartuszami, w których widnieją herby Nałęcz i Szreniawa.
Zawada - Potężne grodzisko - największy wśród gminnych zabytków archeologicznych. Leży na zachodnim zboczu Góry Świętego Marcina. Około połowy IX wieku zaczęły tu powstawać jedne z największych na ziemiach polskich wały obronne. Sypano je z gliny, przekładając kolejne warstwy belkami drewnianymi. Wały miały imponujące rozmiary. Największy, zamykający gród od strony północnej ma ponad 20 m. szerokości. Gród miał swoich stałych mieszkańców. Badania archeologiczne prowadzone w latach 1982 - 1998 wykazały, że na terenie wsi Zawada rozkopano pozostałości 35 chat z IX i X wieku, a w ich zgliszczach (bo wszystkie strawił ogień) znaleziono ponad 600 fragmentów glinianych garnków, naczyń oraz wiele przedmiotów żelaznych. Jest wśród nich ostroga żelazna przyniesiona z Moraw w połowie IX wieku. Jest to niewątpliwie pozostałość zbrojnego najazdu, który zniszczył gród. Grodzisko istniało więc w czasach tzw. "państwa Wiślan".
Zbylitowska Góra - Las Buczyna, Pomnik Ofiarom Terroru Hitlerowskiego – na skraju bukowego lasu, na zachód od szosy Zgłobice – Zbylitowska Góra, wznosi się okazały pomnik upamiętniający miejsce martyrologii z okresu hitlerowskiej okupacji. W obrębie urządzonego po wojnie cmentarza hitlerowcy zamordowali i pogrzebali około dziesięć tysięcy Żydów i Polaków, w tym około osiemset żydowskich dzieci do lat sześciu. Hitlerowcy dokonywali tu masowych mordów żydowskiej ludności z tarnowskiego getta i polskich więźniów. Po wojnie, we wrześniu 1945 roku, z inicjatywy Franciszka Żaby, do którego rodziny należał przed wojną las Buczyna, oraz ks. Stanisława Indyka, powstał obywatelski komitet uporządkowania mogił pomordowanych w Buczynie i budowy pomnika. Do 1948 roku przeprowadzono niwelacje terenu oraz ukształtowano zbiorowe mogiły. Mogiły ogrodzono metalowymi płaskownikami, groby Polaków oznaczono krzyżami, a Żydów gwiazdami syjońskimi oraz pamiątkowymi tablicami. Następnie wybudowano pomnik wg projektu inż. Wawrzyńca Wojtasiewicza.
Koszyce Małe – Cmentarz wojskowy „na Skale” – położony na zboczu stromego wzgórza. Znajduje się na nim 81 mogił pochodzących z okresu I wojny światowej oraz zbiorowe mogiły osób rozstrzelanych w czasie II wojny światowej w pobliskim lasku Żabinki, skąd zwłoki zostały ekshumowane i przeniesione na cmentarz wojskowy.
Błonie - Cmentarz wojskowy – mieści 304 mogiły i monumentalny, kamienny pomnik w kształcie krzyża.
Wola Rzędzińska – cmentarz wojskowy - z okresu I wojny światowej, zaprojektowany przez Heinricha Schultz na planie. Centralne miejsce zajmuje duży, betonowy krzyż. Na cmentarzu pochowanych zostało 7 żołnierzy z armii austro - węgierskiej i 84 żołnierzy rosyjskich, którzy zginęli w 1915 roku. Znajdują się tu trzy mogiły zbiorowe i 78 pojedynczych. Przed cmentarzem wojskowym znajduje się pomnik, poświęcony mieszkańcom poległym w czasie obu wojen światowych.
Jodłówka Wałki – cmentarz wojskowy – usytuowany w centrum wsi, wybudowany na planie prostokąta. Na cmentarzu pochowanych jest 43 żołnierzy (31 z armii austro – węgierskiej i 12 z armii rosyjskiej).
Biała - pomnik upamiętniający bohaterów akcji „III most 1944 roku”. Pomnik odsłonięty w 1982 roku upamiętnia wydarzenia, które rozegrały się w tej miejscowości w lipcu 1944 roku. W nocy z 24/25 lipca 1944 roku, na prowizorycznym lotnisku koło miejscowości Wał – Ruda, wylądował angielski samolot. Przywiezione zostały: radiostacja, broń oraz dokumenty. Natomiast w drogę powrotną do bazy we Włoszech samolot zabrał zdobyte przez wywiad Armii Krajowej części najtajniejszej niemieckiej broni – rakiet balistycznych V2, za pomocą których ostrzeliwano Londyn. Do zabezpieczenia przywiezionego przez samolot ładunku został wyznaczony IV pluton „Szarych Szeregów” z Mościc pod dowództwem plutonowego podchorążego Stefana Kasprzyka ps. "Dzik". Pluton nigdy nie zgłosił się po ładunek, ponieważ w międzyczasie żołnierzom wydano inny rozkaz - polecono ochraniać konspiracyjne zebranie w Białej, zagrożone przez zbliżający się niemiecki oddział. Dnia 29 lipca pluton ruszył do akcji w nieznanym i nierozpoznanym terenie. W rezultacie harcerze zostali ostrzelani z broni maszynowej.
Wola Rzędzińska – zabytkowe kapliczki przydrożne - większość z nich wybudowana została przez mieszkańców miejscowości i są odzwierciedleniem głębokiej wiary w Boga i moc żarliwej modlitwy. Stanowią nie tylko bezcenny element krajobrazu ale są również miejscem spotkań i modlitwy mieszkańców.
Pomniki przyrody - grupa trzech drzew rosnących w centrum wsi Zbylitowska Góra, dwa dęby szypułkowe w Koszycach Wielkich oraz skała usytuowana nad brzegiem rzeki Dunajec w Zgłobicach.
« poprzednia | następna » |
---|