Biała

Biała położona jest w północno – zachodniej części gminy Tarnów. W tej miejscowości rzeka Biała Tarnowska łączy się z Dunajcem. Miejsce to jest ulubione przez wędkarzy z powodu mnóstwa gatunków ryb występujących w obu rzekach – okazałych leszczy, kleni, brzan, świnek, okoni, szczupaków, a nawet sumów. Okolice ujścia Białej do Dunajca upodobało sobie również wiele odmian gadów i płazów takich jak jaszczurki, zaskrońce, żaby, traszki czy żmije zygzakowate.

 
Biała została włączona do gminy Tarnów w 1976 roku. Znajduje się na jej terenie Pomnik upamiętniający Bohaterów Akcji III Most - potyczkę drużyny Szarych Szeregów i śmierć trzech żołnierzy w walce z Niemcami. Wydarzenia te rozegrały się 29 lipca 1944 roku w Białej i miały bezpośredni związek z jedną z ważniejszych operacji Armii Krajowej, noszącej właśnie kryptonim III Most.

 
W Białej znajduje się Kaplica pw. Dobrego Pasterza. Jest boisko piłkarskie, a w budynku OSP funkcjonuje od niedawna nowoczesne przedszkole.

 
Na 30 czerwca 2022 roku Biała miała 521 mieszkańców.

 

Błonie

Wieś Błonie położona jest w południowej części gminy Tarnów, na prawym brzegu Dunajca. Swoją nazwę zawdzięcza łące (daw. błonie), która porastała tereny przy Dunajcu.

 
Miejscowość ta znana jest w okolicy m.in. ze względu na znajdujący się na jej terenie Dom Formacyjny Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie.

 
Na terenie Błonia jest zabytkowy cmentarz z I wojny światowej, zaprojektowany przez Heinricha Scholza. W siedmiu grobach zbiorowych i 297 pojedynczych pochowano tu 208 żołnierzy austro-węgierskich i 104 żołnierzy rosyjskich. W centralnym miejscu cmentarza stoi monumentalny pomnik otoczony grobami rozlokowanymi w regularnych rzędach, oznaczonych prostokątnymi tablicami i żeliwnymi krzyżami. Na tabliczkach można odczytać nazwiska żołnierzy, w tym np. włoskich żołnierzy należących do 4. Cesarskiego Pułku Strzelców Tyrolskich.

 
W Błoniu funkcjonuje nowoczesna Szkoła Podstawowa z przedszkolem. Obiekt połączony jest z halą sportową.

 
Na koniec czerwca 2022 roku Błonie liczyły 868 mieszkańców.

 

Jodłówka-Wałki

Jodłówka-Wałki leży w północnej części gminy Tarnów, w obrębie Wysoczyzny Tarnowskiej. Analizując obecną nazwę miejscowości łatwo dostrzec jej dwuczłonowość. Dwie osady funkcjonowały od siebie niezależnie: „Jodłówka” - typowa nazwa określająca najbardziej charakterystyczny element krajobrazu, jakim mogły być jodły, słowo „Wałki” kojarzy się zaś z czymś okrągłym lub wałem, prawdopodobnie pofałdowaniem terenu.

 
Teren Jodłówki–Wałek w większej części pokrywają lasy, które są rajem dla grzybiarzy. Pojawiają się tam niezliczone gatunki grzybów. Występują liczne odmiany drzew i krzewów, w których sporo jest dzików i saren. Od kilku lat dużą aktywność wykazują bobry, które zamieszkują mały strumień Przemestw.

 
W lesie znajduje się ogromny głaz - „Diabelski kamień”. Według legendy dawno temu pięć diabłów, by zniszczyć Częstochowę przygotowało olbrzymi kamień. Musiały jednak donieść go przed północą. Niestety, gdy zegar wybijał godz. 12 w nocy, diabły znajdowały się jeszcze daleko - w lesie obok Jodłówki - Wałek. Czarty puściły kamień - cztery diabły uciekły, a piąty podtrzymujący środek głazu został nim przygnieciony. I - jak głosi legenda - siedzi tam do dnia dzisiejszego. Dlatego co noc, gdy wybije północ, diabelski kamień „straszy”.

 
Pozostałością po wydarzeniach z I wojny światowej jest cmentarz wojskowy z 1915 roku. W czterech grobach zbiorowych i 28 pojedynczych pochowano 31 żołnierzy austro-węgierskich i 12 żołnierzy rosyjskich.

 
Według stanu na 30 czerwca 2022 roku w miejscowości Jodłówka-Wałki mieszkało 1254 osób.

 

Koszyce Małe

Miejscowość położona jest po południowej stronie Tarnowa. Jej wschodnią granicę wyznacza rzeka Biała Tarnowska. Jak głosi stare porzekadło, nazwa Koszyce Małe wywodzi się od wilklinowych koszyków, których wyplataniem zajmowała się zamieszkująca te tereny ludność. Od XVI wieku znajdowały się tam liczne ośrodki hodowli ryb, których właściciele zakładali stawy wykorzystując przepływający między Koszycami Małymi a Wielkimi potok zwany „Zimną Wodą”.

 
Cmentarz z I wojny światowej zajmuje grzbiet niewielkiego wzniesienia. Mogiły usytuowane są na pięciu przecinających się trasach połączonych w osi schodami. Na cmentarzu znajduje się 77 pojedynczych mogił oraz 4 groby masowe. Są tam również 2 groby zbiorowe kryjące szczątki osób cywilnych rozstrzelanych w czasie II wojny światowej w lasku „Żabianki” i na „Skale”.

 
W 1980 roku erygowano w Koszycach Małych samodzielną parafię pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa. W 1985 roku rozpoczęto budowę kościoła, który poświęcono w 1991 roku.

 
W Koszycach Małych jest Szkoła Podstawowa, przedszkole, hala sportowa i boisko piłkarskie Ludowego Klubu Sportowego „Victoria”.

 
Na koniec czerwca 2022 roku w Koszycach Małych mieszkało 2154 osób.

 

Koszyce Wielkie

Koszyce Wielkie położone są w południowej części gminy Tarnów. Historia tej miejscowości nierozerwalnie związana jest z rodem Sanguszków, właścicielami tamtejszych włości. W ich skład wchodziły stojące do dziś zabudowania stajenne, czworak oraz budynek, w którym zlokalizowana jest Poczta.

 
Obok dawnych zabudowań stajennych znajdziemy grupę dębów szypułkowych będących pozostałością po dawnych zadrzewieniach majątku dworskiego Sanguszków. Drzewa objęte są ochroną i stanowią pomniki przyrody.

 
W centrum Koszyc Wielkich stoi okazała kamienna figura Jana Nepomucena z 1819 roku. Pięknie odnowiony plac z alejkami spacerowymi zdobi też brama seklerska, podarowana przez samorząd węgierskiej miejscowości Csikszentsimon. Odtworzony został też akwen wodny z altanami i pomostami. Obok niego jest przystanek w góralskim stylu, wykonany przez górali z okolic Zakopanego.

 
Na koszyckim wzgórzu znajduje się kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego. W Koszycach Wielkich jest Szkoła Podstawowa, przy której znajduje się pełnowymiarowa hala sportowa. W niej corocznie organizowane są Gminne Obchody Narodowego Święta 11 Listopada.

 
Według stanu na dzień 30 czerwca 2022 roku w Koszycach Wielkich mieszkało 2913 osób.

 

Łękawka

Łękawka leży w południowej części gminy Tarnów, na obszarze Pogórza Ciężkowickiego. Według miejscowej legendy w okresie mezolitu miała powstać wieś założona przez dwoje wędrowców - Jędrzeja i Jewkę, którzy tak jak ludzie tej epoki mieszkali w szałasie. Nazwa wsi - jak głosi legenda - pochodzi od rozległych łąk, nazywanych niegdyś łękawami.

 
Teren Łękawki jest pagórkowaty i bardzo urozmaicony. Z najwyższego wzniesienia „Ostrej Góry” można oglądać przepiękne krajobrazy Pogórza i Tarnowa, Góry Św. Marcina, a przy słonecznej pogodzie nawet Tatry.

 
W czasie I wojny światowej w okolicach Łękawki toczyły się walki pomiędzy armią rosyjską a austro-węgierską. W okresie II wojny światowej w okolicznych lasach aktywność wykazywały oddziały partyzanckie.

 
W 1977 roku w granicach administracyjnych wsi znaleziono największego wówczas grzyba świata. Był to szmaciak gałęzisty o wadze 15 kilogramów i średnicy kapelusza wynoszącej 1 metr. Grzyb został wpisany do księgi rekordów Guinnessa.

 
Łękawka szczyci się nowoczesną Szkołą Podstawową, w której funkcjonuje także przedszkole. Na koniec czerwca 2022 roku Łękawka liczyła 789 mieszkańców.

 

Nowodworze

Miejscowość położona jest w południowej części gminy Tarnów, na progu Pogórza Karpackiego. Wschodnia część Nowodworza znajduje się na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego.

 
Od dawna w lokalnej tradycji utrwaliły się zwyczajowe nazwy przysiółków, ułatwiające określenie lokalizacji na obszarze wsi. Najstarsze to: Borki, Osterlisko, Na Lochy, Mokrzyska, Granice, Zimna Woda, a nowsze to: Stara Droga, Dzikie Pola, Równie, Centrum czy Krzyżówka.

 
W Nowodworzu znajdziemy dawne murowane stajnie dworskie Sanguszków, w których obecnie jest skład materiałów budowlanych. Przez miejscowość przepływa rzeka Biała Tarnowska, potok Zimna Woda, jak i, wraz ze swymi licznymi dopływami, potok Radlanka. Na obszarze sołectwa dominują tereny pagórkowate. Rzeka Biała posiada dobre warunki do uprawiania wędkarstwa. W okresie letnim jest chętnie wybierana przez mieszkańców jako miejsce rodzinnych pikników, spacerów z psem czy też odpoczynku w ciszy i spokoju na łonie natury.

 
W centrum Nowodworza znajduje się kaplica prowadzona przez Zgromadzenie Sióstr Służebniczek z wyposażeniem przeniesionym z poprzedniego, nieistniejącego budynku. Godny uwagi jest niedatowany obraz św. Józefa, będącego patronem miejscowej kaplicy.

 
W Nowodworzu jest Dom Pomocy Społecznej, prowadzony przez powiat tarnowski. Na koniec czerwca 2022 roku miejscowość liczyła 844 mieszkańców.

 

Poręba Radlna

Poręba Radlna położna jest w południowej części gminy Tarnów pomiędzy wzniesieniami Słonej Góry oraz Góry św. Marcina. Część miejscowości rozłożona jest na stokach doliny potoku „Złota”, uchodzącego do rzeki Biała Tarnowska.

 
Kolonizacja tych terenów posuwała się wzdłuż rzeki Biała a następnie potoku Złota. Otaczająca potok puszcza była stopniowo wyrąbywana i wypalana, a w jej miejsce pojawiały się grunty rolne pod uprawę. Powstająca na początku XIV wieku Poręba Radlna była lokowana na prawie niemieckim.

 
Kościół pw. św. Piotra i Pawła wzniesiono na początku XX wieku. Jest to neogotycki i neoromański kościół, murowany z cegły, z użyciem kamienia do detali architektonicznych. We wnętrzu znajdują się trzy ołtarze neogotyckie.

 
Obecny budynek Szkoły Podstawowej powstał na początku lat 80-tych XX wieku w miejsce starego budynku, w którym w czasie I wojny światowej stacjonowały wojska walczących armii, a w czasie II wojny światowej przebywały aż do wyzwolenia wojska niemieckie.

 
Na koniec czerwca 2022 roku Poręba Radlna miała 732 mieszkańców.

 

Radlna

Radlna jest położona na południu gminy Tarnów, w obszarze Pogórza Karpackiego. Źródła potwierdzają, że już w 1350 roku istniała w Radlnej parafia. W wieku XV we wsi działała karczma, która była centralnym punktem miejscowości.

 
Obecnie w centrum Radlnej znajduje się nowoczesny budynek wielofunkcyjny, w którym odbywa się wiele wydarzeń i spotkań mieszkańców. Obok budynku są tereny rekreacyjne.

 
W Radlnej znajdują się murowane budynki należące niegdyś do rodu książąt Sanguszków. Panują tam korzystne warunki do uprawiania rolnictwa. W czasach, gdy tereny gminy Tarnów przestały być typowo rolne w tej miejscowości nadal wielu rolników uprawia glebę.

 
W Radlnej na koniec czerwca 2022 roku mieszkało 695 osób.

 

Tarnowiec

Tarnowiec położony jest w południowej części Gminy Tarnów, na pograniczu dwóch krain geograficznych - Kotliny Sandomierskiej i Pogórza Karpackiego. Od północy graniczy z miastem Tarnowem. Od strony zachodniej naturalną granicą jest rzeka Biała.

 
Nazwa Tarnowiec wywodzi się od nazwy krzewów tarniny, które przed wiekami rosły obficie na terenie dzisiejszej miejscowości.

 
Z okresu I wojny światowej pozostał cmentarz wojskowy, świadczący o przebiegającej przez ten teren linii frontu. Pochowano na nim 5 żołnierzy austro–węgierskich i 34 rosyjskich w 2 grobach zbiorowych i 35 pojedynczych, rozlokowanych wokół XIX-wiecznej kapliczki.

 
Duszpasterstwo w Tarnowcu rozpoczęło się w latach przedwojennych. Obecny Kościół Parafialny pw. Józefa Rzemieślnika poświęcono w 1990 roku.

 
Tarnowiec poszczycić się może okazałą Szkołą Podstawową, której uczniowie osiągają liczne sukcesy w olimpiadach oraz konkursach przedmiotowych. Jest tam też oddzielne przedszkole.

 
Stara kaplica przebudowana została na dom kultury, w którym znajduje się również biblioteka. W Tarnowcu jest także boisko „Orlik”.

 
Na koniec czerwca 2022 roku miejscowość zamieszkiwało 2269 osób.

 

Wola Rzędzińska

Wola Rzędzińska położona jest w północno – wschodniej części gminy Tarnów. Jest to największa jej miejscowość i jedna z najludniejszych wsi w kraju. Na koniec czerwca 2022 roku Wola Rzędzińska miała 5963 mieszkańców.

 
Pierwsze wzmianki o miejscowości Wola Rzędzińska pochodzą z 1577 roku. Wieś lokowali Tarnowscy, a nazwę „Rzędzińska” zawdzięcza pobliskiej wsi Rzędzin – obecnie dzielnicy Tarnowa.

 
W Woli Rzędzińskiej znajduje się cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej. Są na nim trzy mogiły zbiorowe i 78 pojedynczych. W pobliżu cmentarza wojennego znajduje się pomnik poświęcony poległym zarówno w I, jak i II wojnie światowej.

 
W Woli Rzędzińskiej są dwie Szkoły Podstawowe, dwa Kościoły, jest przedszkole, biblioteka i dom ludowy. Jest basen rehabilitacyjny, a dumą mieszkańców jest Ludowy Klub Sportowy „Wolania”, który występował nawet w III lidze piłkarskiej.

 
W Woli Rzędzińskiej ulokowało się kilka dużych firm i zakładów pracy, z których jednym z najbardziej znanych jest Leier Polska S.A.

 
Ze względu na dużą powierzchnię i liczebność miejscowość Wola Rzędzińska podzielona jest na dwa sołectwa. Na koniec czerwca 2022 roku w Woli Rzędzińskiej I mieszkały 3989 osoby, a w Woli Rzędzińskiej II 1974 osoby.

 

Zawada

Miejscowość położona jest w południowej części gminy Tarnów, na szczycie Góry Świętego Marcina. Założył ją Spycimir Leliwita (założyciel Tarnowa). Dawniej teren dzisiejszej wsi Zawada zamieszkali przede wszystkim rzemieślnicy i służba zatrudniona na Zamku Tarnowskich.

 
Prawdziwą perełką architektoniczną i wyjątkowym zabytkiem jest - należący do Szlaku Architektury Drewnianej – Kościół z XV wieku, kilkakrotnie przekształcany w okresie późniejszym. Jest to drewniany gotycki kościół konstrukcji zrębowej z wieżą konstrukcji słupowej. Jest to zabytek architektoniczny z rzeźbami świętych Wojciecha i Stanisława z początków XVII wieku i obrazem św. Marcina z I połowy XVII w.

 
Z Zawady pochodzi błogosławiony Ojciec Zbigniew Strzałkowski, który służył biednym ludziom w peruwiańskich Andach i poniósł męczeńską śmierć z rąk terrorystów ze Świetlistego Szlaku. Corocznie w tej miejscowości organizowany jest bieg memoriałowy, upamiętniający postać zamordowanego misjonarza.

 
Według stanu na koniec czerwca 2022 roku Zawada miała 1119 mieszkańców.

 

Zbylitowska Góra

Miejscowość położona jest w zachodniej części gminy Tarnów, nad doliną Dunajca. Zbylitowska Góra to jedno z najstarszych osiedli ludzkich na terenie południowej Polski. Jej początki sięgają VII wieku. Na przestrzeni wieków mieszkali tu nie tylko ludzie prości, lecz również rody rycerskie. Zbylitowscy, od których pochodzi nazwa miejscowości i ich spadkobiercy „po kądzieli”, władali w dużej mierze Zbylitowską Górą do 1945 roku. Obecnie jest to wysoko rozwinięta miejscowość z kilkoma liczącymi się zakładami produkcyjnymi i usługowymi.

 
W lesie Buczyna w Zbylitowskiej Górze znajduje się miejsce martyrologii z okresu hitlerowskiej okupacji. Niemcy w czasie II wojny światowej dokonywali tam masowych mordów żydowskiej ludności z tarnowskiego getta oraz polskich więźniów.

 
Kościół pw. Podwyższenia Krzyża wpisany jest do rejestru zabytków. Wzniesiony został w 1464 roku na miejscu starszej drewnianej świątyni, zniszczony podczas I wojny światowej. Do dnia dzisiejszego w pierwotnym stanie zachowały się tylko mury prezbiterium kaplicy i zakrystii.

 
Zbylitowska Góra posiada nowoczesny kompleks oświatowy oraz dom ludowy. Na stadionie Ludowego Klubu Sportowego Dunajec odbywają się Dożynki Gminy Tarnów, słynne w całym regionie. Występy gwiazd polskiej estrady gromadzą tysiące osób.

 
W Zbylitowskiej Górze na koniec czerwca 2022 roku mieszkało 2663 osób.

 

Zgłobice

Zgłobice położone są w południowej części gminy Tarnów, w dolinie Dunajca. Tereny Zgłobic są pagórkowate, dawniej pokryte lasami. Obecne nazewnictwo przysiółków Jałowce i Brzezinki świadczy o dawnym drzewostanie porastającym wieś. Wpływ na kształtowanie się nazewnictwa we wsi miał też Dunajec, o czym świadczy przysiółek Urwiska. Obecnie jest to nowoczesna miejscowość, w której ciągle przybywa mieszkańców ze względu na bliskość Tarnowa i rozwój budownictwa mieszkaniowego.

 
Urokliwe miejsca doliny Dunajca zachęcają do spacerów oraz rekreacji. Wędkarze znajdą tu miejsce dla siebie, gdyż rzeka Dunajec obfituje w wiele gatunków ryb.

 
Dawny dwór w Zgłobicach, w miejscu wcześniejszej siedziby właścicieli Zgłobic, zamienił się w pięciogwiazdkowy hotel – Dwór Prezydencki, oferujący luksusowe noclegi w klimatyzowanych pokojach. Popularnością cieszy się również Zajazd i Hotel Dunajec, który ulokowany jest nad rzeką i przy trasie krajowej Tarnów – Kraków.

 
W Zgłobicach jest Szkoła Podstawowa, gminna biblioteka, wzniesiono Kościół pw. św. Brata Alberta.

 
Stan ludności Zgłobic na 30 czerwca 2022 roku wynosił 2940 osób.